Nobel Prize in Economics 2025: ఆర్థిక శాస్త్రంలో ముగ్గురికి నోబెల్ బహుమతి..

గత వారం వైద్యం, భౌతిక శాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం, సాహిత్యం, శాంతి రంగాలలో నోబెల్ బహుమతులు ప్రదానం చేశారు. తాజాగా అక్టోబర్ 13న ఆర్థిక శాస్త్రాలలో నోబెల్ స్మారక బహుమతిని నోబెల్ ప్రకటించింది. జోయెల్ మోకిర్, ఫిలిప్ అగియోన్, పీటర్ హోవిట్‌లకు ప్రదానం చేశారు. ఇది నోబెల్ సీజన్‌లో చివరి బహుమతి. నోబెల్ కమిటీ ప్రకటన ప్రకారం, “ఆవిష్కరణ-ఆధారిత ఆర్థిక వృద్ధిని వివరించినందుకు వారిని నోబెల్ ప్రైజ్ వరించింది. సగం మోకిర్‌కు “సాంకేతిక పురోగతి ద్వారా స్థిరమైన వృద్ధికి ముందస్తు అవసరాలను గుర్తించినందుకు”, మిగిలిన సగం అగియోన్, హోవిట్‌లకు సంయుక్తంగా “సృజనాత్మక విధ్వంసం ద్వారా స్థిరమైన వృద్ధి సిద్ధాంతం కోసం” కృషి చేసినందుకు అందించారు.

మోకిర్ పై నోబెల్ కమిటీ ప్రకటన ప్రకారం.. స్థిరమైన వృద్ధి కొత్త సాధారణ స్థితికి రావడానికి గల కారణాలను వెలికితీసేందుకు మోకిర్ చారిత్రక వనరులను ఒక మార్గంగా ఉపయోగించాడు. స్వీయ-ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో ఆవిష్కరణలు ఒకదానికొకటి విజయవంతం కావాలంటే, ఏదో ఒకటి పనిచేస్తుందని మనం తెలుసుకోవడమే కాకుండా, ఎందుకు పనిచేస్తుందో శాస్త్రీయ వివరణలు కూడా మనకు అవసరమని ఆయన ప్రదర్శించారు. పారిశ్రామిక విప్లవానికి ముందు రెండోది తరచుగా లోపించింది. ఇది కొత్త ఆవిష్కరణలు, ఆవిష్కరణలపై నిర్మించడం కష్టతరం చేసింది. సమాజం కొత్త ఆలోచనలకు బాటలు వేయడం మార్పును అనుమతించడం గురించి ప్రాముఖ్యతను ఆయన నొక్కి చెప్పారు.

ఫిలిప్ అగియాన్, పీటర్ హోవిట్ స్థిరమైన వృద్ధి వెనుక ఉన్న విధానాలను అధ్యయనం చేశారు. 1992 నాటి ఒక వ్యాసంలో, వారు సృజనాత్మక విధ్వంసం అని పిలువబడే దానికి ఒక గణిత నమూనాను నిర్మించారు. కొత్త, మెరుగైన ఉత్పత్తి మార్కెట్లోకి ప్రవేశించినప్పుడు, పాత ఉత్పత్తులను విక్రయించే కంపెనీలు నష్టపోతాయి. ఆవిష్కరణ కొత్తదాన్ని సూచిస్తుంది. అందువల్ల సృజనాత్మకమైనది. అయితే, ఇది కూడా విధ్వంసకరం, ఎందుకంటే సాంకేతికతను అందిపుచ్చుకోని కంపెనీ పోటీలో లేకుండా పోతుందని తెలిపారు.

ఆర్థిక శాస్త్ర బహుమతిని అధికారికంగా ఆల్ఫ్రెడ్ నోబెల్ జ్ఞాపకార్థం ఆర్థిక శాస్త్రాలలో స్వెరిజెస్ రిక్స్‌బ్యాంక్ బహుమతిగా పిలుస్తారు. 19వ శతాబ్దపు స్వీడిష్ వ్యాపారవేత్త, రసాయన శాస్త్రవేత్త అయిన డైనమైట్‌ను కనుగొని ఐదు నోబెల్ బహుమతులను స్థాపించిన నోబెల్ స్మారక చిహ్నంగా స్వీడిష్ సెంట్రల్ బ్యాంక్ దీనిని 1968లో స్థాపించింది. నోబెల్ ప్యూరిస్టులు ఆర్థిక శాస్త్ర బహుమతి సాంకేతికంగా నోబెల్ బహుమతి కాదని నొక్కి చెబుతున్నారు. అయితే, దీనిని డిసెంబర్ 10న, నోబెల్ వర్ధంతి రోజున ఇతర అవార్డులతో కలిపి ప్రదానం చేస్తారు.

2024 అవార్డును ముగ్గురు ఆర్థికవేత్తలు – డారన్ అసెమోగ్లు, సైమన్ జాన్సన్, జేమ్స్ ఎ. రాబిన్సన్ – లకు అందించారు – వారు కొన్ని దేశాలు ఎందుకు ధనవంతమైనవిగా, మరికొన్ని పేద దేశాలుగా ఉన్నాయో పరిశీలించారు. స్వేచ్ఛాయుతమైన, బహిరంగ సమాజాలు మెరుగ్గా ఉండే అవకాశం ఉందని వారి పరిశోధనలో తేలింది. 1968 నుండి, ఈ బహుమతి మొత్తం 96 మందికి 56 సార్లు అందించారు.