UPI : భారత్‌లో డిజిటల్ చెల్లింపుల ముఖ చిత్రాన్ని మార్చేసిన యూనిఫైడ్ పేమెంట్స్ ఇంటర్‌ఫేస్ (యూపీఐ)ను ఇప్పుడు ప్రతి గల్లీలో ఉపయోగిస్తున్నారు. కానీ ఇప్పుడు ఫిన్‌టెక్ రంగం నుండి ఒక పెద్ద హెచ్చరిక వచ్చింది. పరిశ్రమల సంస్థ ఇండియా ఫిన్‌టెక్ ఫౌండేషన్ (IFF) ప్రభుత్వం, భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్కు లేఖ రాసి, దేశ డిజిటల్ పేమెంట్స్ సిస్టమ్లో కాన్సన్‌ట్రేషన్ రిస్క్ పెరుగుతోందని హెచ్చరించింది.
ప్రస్తుతం భారత్‌లో యూపీఐ ద్వారా జరిగే డిజిటల్ లావాదేవీలలో 80% కంటే ఎక్కువ కేవలం రెండు థర్డ్ పార్టీ యాప్ ప్రొవైడర్లు, అంటే ప్రధాన మొబైల్ పేమెంట్స్ యాప్‌ల ద్వారానే జరుగుతున్నాయి. దీని అర్థం ఏమిటంటే.. ఏదైనా కారణం వల్ల ఈ రెండు యాప్‌లలో ఒకదాని సేవలు నిలిచిపోతే మొత్తం యూపీఐ సిస్టమ్ మీద ప్రభావం పడవచ్చు.
ఐఎఫ్‌ఎఫ్ తన అక్టోబర్ 29, 2025 నాటి లేఖలో యూపీఐ ప్రస్తుతం తీవ్రమైన కాన్సన్‌ట్రేషన్ రిస్క్తో సతమతమవుతోందని పేర్కొంది. అటువంటి పరిస్థితుల్లో దేశ డిజిటల్ పేమెంట్స్ నిర్మాణాన్ని బలంగా ఉంచడానికి పోటీ పెరగడం, ఇతర యాప్‌లకు కూడా సమాన అవకాశాలు లభించడం అవసరం. ఈ లేఖను ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ, ఆర్‌బీఐ రెండింటికీ పంపారు.
నేషనల్ పేమెంట్స్ కార్పొరేషన్ గణాంకాల ప్రకారం... సెప్టెంబర్ 2025లో యూపీఐ ద్వారా 19.63 బిలియన్ లావాదేవీలు జరిగాయి, వీటి మొత్తం విలువ సుమారు రూ.24.90 లక్షల కోట్లు. ఆగస్టు 2025లో ఈ సంఖ్య 20 బిలియన్లు దాటింది. భారత్‌లో డిజిటల్ లావాదేవీలు ఎంత వేగంగా పెరిగాయో ఇది చూపిస్తుంది. కానీ అదే సమయంలో వాటిలో ఎక్కువ భాగం కొన్ని సెలక్ట్ చేసిన కంపెనీల నియంత్రణలో ఉన్నాయని కూడా తెలియజేస్తుంది.
కాన్సన్‌ట్రేషన్ రిస్క్ అంటే ఏమిటి?
కాన్సన్‌ట్రేషన్ రిస్క్ అంటే ఒక వ్యవస్థ కొన్నింటి మీదే అధికంగా ఆధారపడటం. యూపీఐ విషయంలో కేవలం రెండు యాప్‌లు 80% లావాదేవీలను నిర్వహిస్తుంటే ఏదైనా సాంకేతిక లోపం, సైబర్ దాడి లేదా విధానపరమైన వివాదం తలెత్తితే మొత్తం దేశ పేమెంట్స్ నెట్‌వర్క్ స్తంభించిపోవచ్చు. ఈ పరిస్థితి ఆర్థిక వ్యవస్థకు, సాధారణ ప్రజలకు నష్టం కలిగించవచ్చు.